Erfrecht

(Beneficiaire) aanvaarding of verwerping van een nalatenschap 

Wie erfgenaam is in een nalatenschap dient allereerst te beslissen of de erfenis aanvaard of verworpen dient te worden. De keuze kan verstrekkende gevolgen hebben en is onherroepelijk.

 

Zuivere aanvaarding

Wanneer een erfenis zuiver wordt aanvaard gebeurt dit zonder enig voorbehoud, zowel met betrekking tot de bezittingen als met betrekking tot de schulden. Wanneer de nalatenschap negatief is kan dit verstrekkende consequenties hebben. Een erfgenaam is in geval van een negatief saldo van de nalatenschap namelijk ook met zijn privé-vermogen aansprakelijk zijn voor deze schulden. Door een recente wetswijziging is deze consequentie van zuivere aanvaarding wel iets afgezwakt, maar het risico om privé aansprakelijk te worden gesteld is nog steeds reëel. Zuivere aanvaarding kan worden aangenomen op grond van een gedraging, zoals het verkopen van spullen of het betalen van een bedrag van de rekening van de overledene.

 

Beneficiaire aanvaarding 

Beneficiaire aanvaarding is het aanvaarden van de nalatenschap onder het voorrecht van boedelbeschrijving. Door beneficiaire aanvaarding wordt de erfgenaam niet met zijn privé-vermogen aansprakelijk voor de schulden van de nalatenschap, terwijl men wel meedeelt als er sprake is van een positief saldo. Wanneer er sprake is van een (ruim) positief saldo zijn de formele vereisten waaraan de vereffenaars moeten voldoen te overzien.

 

Verwerping

De erfgenaam die niets met de nalatenschap te maken wil hebben kan deze verwerpen. Deze verwerping gebeurt met terugwerkende kracht, zodat men in dat geval nimmer erfgenaam is geweest. Wanneer de erfgenaam al een daad heeft verricht die kan worden beschouwd als aanvaarding van de nalatenschap is verwerping of beneficiaire aanvaarding niet meer mogelijk. Verwerpen kan ook om fiscale redenen aantrekkelijk zijn.

 

Erfgenamen 

Indien er geen testament is gemaakt gelden de regels van het versterferfrecht. De wet bepaalt in dat geval wie de erfgenamen zijn.  Wanneer de overledene gehuwd was en geen kinderen had is de langstlevende echtgenoot de enige erfgenaam. Indien er een of meer kinderen zijn, is ieder van de kinderen en de echtgenoot voor een gelijk deel erfgenaam.

 

Langstlevende echtgenoot

Sinds de wetswijziging van 1 januari 2003 geldt de  wettelijke verdeling, die ervoor moest zorgen dat de langstlevende echtgenoot financieel goed verzorgd achter blijft. Hij of zij krijgt de gehele nalatenschap en kan daarover, uitzonderingen daargelaten, vrijelijk beschikken. Deze regeling kan in een testament worden aangepast of buiten werking worden gesteld. Er kunnen allerlei redenen zijn waarom dit de voorkeur heeft, ook fiscale overwegingen kunnen ervoor zorgen dat dit verstandig is.

Indien de wettelijke verdeling bij testament buiten werking is gesteld, kan de langstlevende echtgenoot aanspraak maken op een verzorgingsvruchtgebruik en uit dien hoofde het gebruik van de woning en/of goederen van de overledene verkrijgen.

 

Mediation 

Het afwikkelen van een nalatenschap kan behoorlijk ingewikkeld zijn. De erfgenamen dienen gezamenlijk allerlei beslissingen te nemen, waarover lang niet altijd overeenstemming bestaat. Oud zeer kan zorgen voor conflicten. Het kan in zo’n geval verstandig zijn om de hulp in te schakelen van een mediator, die de gesprekken in goede banen kan leiden en –waar nodig- kan adviseren.  Keetje IJff is een ervaren mediator en kan dit proces begeleiden.

 

Executele

De executeur wordt benoemd bij testament. Na het overlijden is hij verantwoordelijk voor het beheer van de nalatenschap en –in geval zijn bevoegdheden bij testament zijn uitgebreid- ook voor het afwikkelen daarvan. De executeur dient de schulden van de nalatenschap te voldoen en ervoor te zorgen dat eventuele testamentaire lasten worden uitgevoerd. Hij dient de erfgenamen alle benodigde informatie te verschaffen en (desgevraagd) aan het eind van de executele rekening en verantwoording af te leggen.  Wanneer de executeur zijn taak niet naar behoren heeft uitgevoerd kan hij aansprakelijk worden gesteld voor eventueel hieruit voortvloeiende schade.

 

Vereffening 

Door een keuze voor beneficiaire aanvaarding wordt de erfgenaam vereffenaar van de nalatenschap. Wanneer er sprake is van een (ruim) positief saldo kan worden volstaan met de zogenaamde 'lichte' vereffening. Een door de erflater benoemde executeur kan de 'ruimschoots-verklaring' afleggen, in welk geval eveneens sprake zal zijn van een lichte vereffening. Wanneer de nalatenschap negatief is, is het zaak de kantonrechter zo spoedig mogelijk te informeren, die in dat geval verdere instructies zal geven. De vereffenaar dient de wettelijke regels voor vereffening te volgen en bijvoorbeeld de schuldeisers op te roepen hun vordering in te dienen. Belanghebbenden, zoals schuldeisers maar ook een erfgenaam of een onterfd familielid, kunnen aan de rechtbank vragen om benoeming van een vereffenaar wanneer er gegronde vrees bestaat voor benadeling. In dat geval wordt een vereffenaar door de rechtbank benoemd en is er sprake van een 'zware' vereffening. De vereffenaar maakt een uitdelingslijst op en keert (afhankelijk van de omvang van de nalatenschap) uit aan de schuldeisers van de nalatenschap. Wanneer duidelijk is dat de nalatenschap dusdanig weinig goederen omvat dat het zinloos is om de wettelijke vereffeningsprocedure te doorlopen, kan de (erfgenaam-)vereffenaar de kantonrechter verzoeken hetzij de kosteloze vereffening  hetzij opheffing te bevelen.

 

Internationaal erfrecht

Met ingang van 17 augustus 2015 is de Europese Erfrechtverordening in werking getreden. De verordening heeft rechtstreekse werking in alle lidstaten de Europese Unie en regelt onder andere welk recht toepasselijk is op de erfopvolging van iemand die daar niet bij testament in heet voorzien. Als hoofdregel geldt dat het recht toepasselijk is van het land waar de erflater is overleden en dat dit recht toepasselijk is op de gehele nalatenschap, ongeacht bijvoorbeeld de plaats van bepaalde onroerende goederen. De regeling kan worden doorkruist door een nationale regeling (openbare orde exceptie).