Lang leve het levenstestament
De samenleving vergrijst in rap tempo. Veel ouderen krijgen op latere leeftijd te kampen met dementie, terwijl dit voor de buitenwereld niet altijd meteen zichtbaar is. Dementerenden blijken gewillige slachtoffers te zijn van financieel misbruik. Geschat wordt dat jaarlijks circa 5000 ouderen hiervan de dupe zijn. De aanpak is vaak hetzelfde: het slachtoffer wordt steeds meer geïsoleerd van familie en vrienden, zodat hij steeds afhankelijker wordt van degene met kwade bedoelingen. Het misbruik kan verschillende vormen aannemen, denk aan het wijzigen van een testament, het verkopen van een huis voor een veel te laag bedrag of het verlenen van een volmacht voor een bankrekening.
Het is voor nabestaanden zeer lastig om een testament na overlijden aan te vechten. De wet bepaalt expliciet dat geen beroep kan worden gedaan op misbruik van omstandigheden. Een mogelijkheid is om te laten vaststellen dat de testateur niet wilsbekwaam was, maar dat is achteraf vaak zeer lastig. Er ligt hier een belangrijke taak voor de notaris om (rechts)bescherming te bieden aan de oudere. Dit kan de notaris echter in een lastig parket brengen. Iedereen heeft, ongeacht zijn leeftijd, het recht om een testament te laten opstellen zoals het hem goeddunkt. Tegelijkertijd ligt misbruik op de loer. Het is voor de –niet medische geschoolde- notaris lastig om vast te stellen of iemand wilsonbekwaam is in verband met (bijvoorbeeld) dementie. Het notariaat heeft daarvoor inmiddels een stappenplan ontwikkeld, maar het systeem is nog niet waterdicht.
Ouderen kunnen op deze problematiek anticiperen door het opstellen van een levenstestament. Hierin kan van alles worden vastgelegd, zoals het afgeven van een volmacht voor financieel beheer of het regelen van medische zaken. Het is niet noodzakelijk om dit uit te besteden aan familie of vrienden. Er zijn professionals die gespecialiseerd zijn in het opstellen van zo’n levenstestament èn kunnen helpen bij het aanwijzen van de geschikte personen om te zijner tijd te helpen met praktische zaken zoals financieel beheer. Zo’n professional vertelde mij ooit dat bejaarde slachtoffers er vaak uit worden gepikt bij het koffiehoekje in de supermarkt. U bent gewaarschuwd.