Het is in mijn praktijk meer dan eens voorgekomen dat een vraag over een samenlevingsovereenkomst uitliep op een slecht nieuwsgesprek. Omdat het een overeenkomst is vloeien er niet automatisch rechten en plichten uit voort, maar alleen voor zover de beide samenwoners daarover afspraken hebben gemaakt. De bepalingen van een samenlevingsovereenkomst zijn vaak nogal summier en algemeen geformuleerd. De partners realiseren zich niet dat hun (rechts)positie vaak niet wezenlijk is veranderd en dit kan achteraf voor een vervelende verrassing zorgen.
De ouder die een leuke baan heeft opgezegd om voor de kinderen te zorgen heeft na de beëindiging van de samenwoning geen wettelijke aanspraak op partneralimentatie en kan daardoor met flinke financiële problemen worden geconfronteerd. Er is weliswaar aanspraak op kinderalimentatie maar daarmee kan het gat kan niet worden opgevuld, althans daarvoor is het niet bedoeld. Dit kan ervoor zorgen dat de villa met zwembad moet worden ingeruild voor een piepklein appartementje. Zeker wanneer de kinderen bij de andere ouder hun oude leventje ongewijzigd voortzetten kan dit zorgen voor onbegrip en frustratie.
Om dit soort vervelende situaties te voorkomen is het belangrijk dat tijdig goede afspraken worden gemaakt. In een samenlevingsovereenkomst kunnen allerlei belangrijke zaken worden vastgelegd, niet alleen over een eventuele onderhoudsverplichting maar ook over bijvoorbeeld de woning. Het overeenkomen van een zogenaamd verblijvingsbeding zorgt ervoor zorgen dat de partner na overlijden van de andere partner in de woning kan blijven (wanneer er sprake was van mede-eigendom). Verder kunnen in een samenlevingsovereenkomst afspraken worden gemaakt over de verdeling van pensioen. Last but not least kan de samenlevingsovereenkomst, al dan niet in combinatie met een testament, zorgen voor een aanzienlijke vrijstelling van de erfbelasting (ruim zes ton). Een bezoek aan de notaris is voor een samenlevingsovereenkomst niet altijd vereist, maar gezien de mogelijkheden met betrekking tot bijvoorbeeld de fiscale vrijstellingen is het in het algemeen wel aan te raden. Het is dan aan de notaris om de partners goed voor te lichten, zodat partijen zich bewust zijn van hun positie en er achteraf geen misverstanden ontstaan wanneer men uit elkaar gaat.